Fånefjellet - utsiktspunkt og veianlegg tre varianter over 200 år

Om turen

Beskrivelse

Innledning

Dette er en super tur på alle vis. Det er vakkert, lettgått og historisk interessant. Det eldste anlegget går over fjellet (kjørbar kjerrevei fra 1842), det nest eldste langs fjorden (fra 1923) og det nyeste er Fånefjelltunellen (fra 1963). På toppen er det lett tilgjengelig og vakkert utsiktspunkt over Byglandsfjord og Setesdalsheiene. PS! UT appen ga ikke alle kartlag tilgjengelig og derfor treffer ikke innteging på kart stien 100% alle steder.

Stibeskrivelse

Parker på stor p plass ca 500 m sør for tunellen.
Her er det merket og skiltet vei på den gamle traseen. Virker som veien nylig er satt i stand med greie dren langs veien og ny sand. Etter ca 1 km kommer du til toppen.

Da tar du en avstikker over ei trebru til venstre. Etter noen hundre meter på god sti i blåbærlyng kommer du til en fantastisk utsikt over fjorden der du ser heiene og strender. Fortsett langs fjellet for mer utsikt og du får til ei lita runde. Se kartet. Gå tilbake samme vei og snart er du tilbake til den lille trebrua på den gamle Fånefjell veien. Så går ferden nordover. Etter ca 1 km er du på p plass nord for tunellen. Gå langs riksveien sørover til du får øye på den gamle grusveien ut mot fjorden. Gå den og du er på den nest eldste traseen. Her er det helt slakt terreng, nydelig vei og god utsikt hele veien.

Når du så har gått ca 1 km rundt langs fjorden, kommer du til et gjerde og er skilt der det står det er forbudt å gå lenger pga rasfare. Det er hull i gjerdet. Denne turen stopper der fordi en ikke kan beskrive en ulovlig tur. Fremfor deg ser du mange store steinblokker som har rast ut, så rasfaren er reell.

Historikk Fånefjell (Setesdalswiki)

Fånefjell vegmiljø er eit nasjonalt verna vegminne ved Fånefjell mellom Longerak og Lauvdal i Bygland kommune.

Fånefjell vegmiljø omfattar fire generasjonar vegar frå meir enn 500 år i tid. Det bratte og vanskelege terrenget viser kva utfordringar vegbyggjarane hadde tidlegare. Her finn vi spor av den eldste kløvjevegen og den første køyrevegen frå 1842, som begge går over fjellet. I 1923 la ein vegen rundt fjellet, delvis i halvtunnel, og i 1963 sprengte ein ny veg i tunnel gjennom fjellet. Vegmiljøet i Fånefjell har nasjonalt verde som kulturminne.

Den bratte Kattedalsheia (Lisle Fånefjell) ved Fånefjell var ei utfordring for ferdsla. Den gamle kløvjevegen opp den bratte lia var bare egna for reisande til fots eller på hesteryggen. Kløvjevegen ser ein i dag som ein stig, stadvis som ein holveg.

Stortinget løyvde i 1839 pengar til utbygging av «postvegen» gjennom Setesdal. I 1842 kunne ny køyreveg opnast over Fånefjell. Også denne vegen var svært bratt med høge natursteinmurar med stabbestein som rekkverk. Midtvegs i bakkane på sørsida, i Fånekleiva, står ein milepæl i støypejern frå 1855. Etter eit ras i 1870 blei vegen lagt om med to svingar og slakare stigning. Også i nyare tid har det vore ras ved vegen, seinast i 1997.

I 1909 skal den første bilen ha køyrd opp Fånekleiva. Då Setesdal Bilruter tok til med rutebussar frå Ose til Berdalsbru i 1918, kom det krav om veg rundt Lisle Fånefjell. Denne vart opna i 1923. På grunn av den svært bratte fjellsida og faren for ras, vart vegen delvis sprengt inn i fjellet som halvtunnel. Vegen følgjer langs fjorden på ei fylling av tørrmurt stein. I 1940 blei det bygd ein treoverbygning mot ras. Denne stod oppe til vegen vart lagt ned i 1963. Aukande trafikk førte til stadige utbetringar av vegen, mellom anna utviding av halvtunnelen.

Ved utbygginga av Brokke kraftverk måtte ein få fram større kjøretøy. Halvtunnelen blei for trong. I 1963 blei ny veg difor lagt i tunnel gjennom fjellet. Då slapp ein også unna rasproblema på vegen langs fjorden.

Dei gamle vegane over Fånefjell er restaurerte av Statens vegvesen og Bygland kommune. 1842-/1870-vegen over fjellet er open som turveg. Sør-enden av 1923-vegen med halvtunnellar er stengt for publikum grunna rasfaren.

Fånefjell er eit 745 m høgt fjell i Bygland kommunepå austsida av Byglandsfjorden mellom Lauvdal i nord og Longerak i sør. Fånefjellstunnelen går gjennom Lisle Fånefjell, som er 351 meter høgt og stikk ut som eit nes i Byglandsfjorden. Før tunnelen kom, nytta ein ein halvtunnel rundt neset, men den er stengt på grunn av rasfare. Før halvtunnelen vart laga, måtte trafikken gå over fjellet gjennom Fånekleiva. Denne vegen er restaurert og vart i 2009 freda som kulturminne. Den nyttast som turveg, på toppen er det skilt til rasteplass på sørsida av Lisle Fånefjell, som og vert kalla Kattedalsheia. Den har eit storslått utsyn sørover Byglandsfjorden. Rasteplassen vart bygd av George Creighton og 42 Field Squadron Corps of Royal Engineers i 2001.

Sidan 1978 har Bygland bygdekvinnelag arrangera turmarsjen Fånekleivsmarsjen kvar siste sundag i juni, med start på parkeringsplassen på sørsida.

Fånekleiva er ei bratt kleiv på den gamle hovudvegen gjennom Setesdal, ved Fånefjell på austsida av Byglandsfjorden mellom Longerak og Lauvdal i Bygland kommune. Vegstykket her vart bygd i 1842. Vegen går opp lia mellom Fånefjellet og det stupbratte Lisle Fånefjell, rett foran den sørlege enden av Fånefjellstunnelen. Han er bygd med høge natursteinsmurar og stabbestein som rekkverk. Midtvegs i kleiva står ein milepæl av støypejern frå 1855. Etter eit ras i 1870 vart vegen lagt noko om i den nederste delen, med to nye svingar og slakare stigning. Også i nyare tid har det vore ras i Fånekleiva, seinast i 1997.

Den første bilen skal ha køyrd opp Fånekleiva i 1909. Då Setesdal Bilruter byrja med rutebilkøyring mellom Ose og Berdalsbru i 1918, kom det krav om veg rundt Lisle Fånefjell. Den nye traséen rundt fjellet blei opna i 1923. Då var det slutt på Fånekleiva som ein del av hovudvegen gjennom Setesdal. I dag er kleiva eit viktig kulturminne, og ei mykje populær turløype. Ho er pent restaurert av Statens vegvesen og Bygland kommune. Frå toppen av kleiva går det merka sti ut til eit utsiktspunkt ytterst på Lisle Fånefjell, der ein har eit vidt utsyn sørover mot Longerak.

God tur